Konu başlığını ilk okuduğunuzda hemen aklınızdan şu geçmiştir. Konu “kasnak freni” olduğuna göre bu yazı, daha çok makine üreticileri ile ilgilidir. Kısmen evet, işin üretici tarafında konu makine üreticilerini ilgilendirir. Makine üreticisinin müşterilerine bu ürünü sunması, beraberinde tek yön kayma fren satışlarını da artıracaktır.

Değerli meslektaşlarım işin özünde şu bilgi var; kasnak freninin tercih edildiği uygulamalarda, doğrudan tek yön kayma fren kullanma avantajı geliyor.

Bir önceki paragrafta kasnak frenini konuşurken, konuyu hemen tek yön kayma frenlere bağladım. Şunu sorabilirsiniz; bu iki ürün arasında nasıl bir ilişki var, tek yön kayma fren kullanmak neden bu kadar önemli? Montaj firması neden tek yön kayma fren kullanmak için gayret sarf etmelidir? Kasnak freni nedir? Şimdi bu sorulara cevap vererek biraz detaylara bakalım.

Önce, bu yazıda bahsi geçen aksamları açıklayalım;

• ACOP (Yukarı yönde hareket eden kabinin aşırı hızlanmasına karşı koruma tertibatı)
• UCMP (İstem dışı kabin hareketi için durdurma elemanı)
• “Hız regülatörü + Kayma frenin” ACOP ve UCMP amaçlı birlikte kullanımı

İlk soru şu olsun, kasnak freninin görevi nedir, ne işe yarar? Malum; kasnak freni, dişlili yani redüktörlü makinalar içindir. En fazla tercih edilen makine tipi olması sebebiyle bu konu çok önemlidir. Montaj firmalarının inisiyatifine kalmış bazı tercihler söz konusudur. Bunların içerisinde ACOP ve UCMP için tercih edilecek çözümler en önemli olanlarıdır. Montaj firmalarımız ACOP ve UCMP kavramlarını çok iyi anlamalı ve bu konuda doğru tercihleri yapmak zorundadır, çünkü tüm sorumluluk kendilerindedir. Sorumuza cevap vererek bu bölümü tamamlayalım. Sonuçta, kasnak freni sizin ACOP ve UCMP ihtiyacınızı bir tek ürünle karşılayan “Durdurma Elemanıdır”.

Yukarı yön frenleme ve istem dışı kabin hareketine karşı alınabilecek başka tedbirlerde var. Asansör montaj ve taahhüt firması, ACOP ve UCMP için bir çözüm seçerken elbette ki maliyetini ve temin edilebilirliğini sorgular. Kasnak freni; bu açıdan bakıldığında, en kolay temin edebileceğiniz ve fiyatı erişilebilir seviyelerde olan bir üründür.

Şimdi, kayma frenler ile ACOP ve UCMP uygunluğu nasıl sağlanıyor sorusuna cevap verelim. En son söylemem gerekeni en başta söyleyerek bu konuya başlamak istiyorum. Kayma frenler ile ACOP ve UCMP uygulaması yapmak bence en kötü ve zor seçenektir. Bildiğiniz gibi iki çeşit kayma frenimiz var. Bunlar, tek yön ve çift yön kayma frenlerdir. Kayma fren tercihleri konusuna girmeden önce, bu üründen beklentilerimizi yani temel görevleri nelerdir bunları sıralayalım.

Kayma frenlerin standartlardaki yeri ve görevleri,

• Kabin güvenlik tertibatı (yalnızca aşağı yönde etkili) *Zorunlu tercih*
• ACOP - Yukarı yön frenleme (yalnızca yukarı yönde etkili) *Zorunlu değil*
• UCMP - İstem dışı kabin hareketi (her iki yönde etkili) *Zorunlu değil*

Kayma frenlerin görevlerini sıralarken “Zorunlu tercih” veya “Zorunlu değil” şeklinde not ilave ettim. ACOP ve UCMP uygunluğunu kayma frenler ile sağlamak zorunda değilsiniz. Bunun daha iyi anlaşılması için “Zorunlu tercih” veya “Zorunlu değil” notunu ekledim. Eğer ki, ACOP ve UCMP uygunluğunu kayma frenler ile sağlamak isterseniz, çift yön kayma fren kullanmalısınız. Bu tercihin adı, “Hız regülatörü + Kayma frenin” ACOP ve UCMP amaçlı birlikte kullanımıdır. EN81-50 bu tercih için aksamların birlikte uyumlu çalıştığının doğrulanmasını istiyor. Çift yön kayma fren kullandığınızda, yukarıda sıraladığımız üç temel görevi bir tek üründe birleştirmiş oluyorsunuz.  Bildiğiniz gibi UCMP için her iki yönde de etkili bir duruş isteriz. Bu durumda, ACOP için yavaşlatması yeterlidir anlayışı devre-dışı kalır.

Tüm bunları anlattıktan sonra, çift yön kayma fren tercih etmek neden kötü ve zor bir tercihtir sorusuna cevap vermek istiyorum. Öncelikle şu tespiti yapalım. Ülkemizde; hidrolik asansörler ve istisnalar hariç yerli firmalarımız her asansöründe çift yön kayma fren kullanıyor. Yada, yanlış yönlendirilerek çift yön kayma fren kullanmaya zorlanıyor diyelim. Asansör sektöründeki hastalıklı işleyiş ve maliyetlerin bahane edilmesi sorunun çözümünü zorlaştırıyor. Nedir bu hastalıklı işleyiş? Asansör montaj ve taahhüt firmalarına şu soruyu sordum, “bu projede dişlisiz asansör makinası kullanmışsın, makinanın ACOP ve UCMP belgeleri varken, neden çift yön kayma fren takıyorsun?” Aldığım cevap genellikle şu oldu: Malzemeci bunu gönderdi mecbur bizde takıyoruz, ayrıca denetimden geçiyor sorun olmuyor ki.! Bu cevabı veren kişiler/firmalar aslında neyi satın aldığını dahi bilmiyor. Bu yanlış ve bilinçsiz tercihi yaparak montaj firmalarımıza dayatanların, aslen imalatçılar ve paket asansör satıcıları olduğunu iyi biliyoruz.

Kayma fren üreticilerinin ve paket asansör satıcılarının, montaj firması adına ürün seçimi yapması, içler acısı bir durumdur. Montaj ve taahhüt firmalarımızın kendilerine ait bir tasarımları ve sistemleri olmadığı için bu sorunu yaşıyoruz. Özellikle fren testlerinin başladığı bu dönemde montaj firmalarımız çok ciddi sorunlar yaşadı ve maddi zararları oldu. Kayma frenlerin gerektiği gibi çalışmadığını hep birlikte gördük. Sadece sorun çıkartan ürün kayma frenler değil. Örneğin, kabin süspansiyonlarının fren çenelerini eş-zamanlı çalıştıramaması kabinlerin yamulmasına sebebiyet verdi. Fren testleri başladığı günden beri, bu testlerin çok önemli ve faydalı olduğunu söylüyorum. Bu testler sayesinde, asansörlerde ne kadar standart dışı ürün varsa ortaya çıktı.

Asansör sektörü zamanla fren testlerinde yaşanan sorunları çözecek ve doğru ürünlere yönelecektir. Ancak, standartları ve yönetmelikleri okumayan firmalarımızı bekleyen başka tehlikelerde var. Önümüzdeki dönemde; UCMP testleri gerektiği gibi yapılacak olursa, ortaya tam bir kaos çıkar. Şuan çift yön kayma frenler ile UCMP sorununu çözdüğünü zanneden firmalarımızın çok büyük maddi zararları olur. Eğri oturalım doğru konuşalım; yerli firmalarımız son kontrol ve muayene formunu kullanmıyor. Son kontrol yapılmadığı için UCMP testleri esnasında yaşanacak sorunları göremiyorlar. A-Tipi Muayene Kuruluşları; yeşil etiket almak için girdiğiniz denetimlerde UCMP testini EN81’de tarif edildiği gibi yapmadıkları için, bu günlerde sorun yaşamıyorsunuz. Firmasının geleceğini düşünen ve bu sektörde kalıcı olmak isteyen montaj firmalarımıza; UCMP testi nedir, gerçekte bu test nasıl yapılmalı, konusunu araştırmasını öneriyorum.

Sorunları yazdık ve biraz içimiz karardı. Şimdi çözüm tadında tavsiyelerimi sizlerle paylaşmak istiyorum.

Dişlisiz makinalarda bağımsız çalışabilen iki ayrı fren seti var. Bu sayede ACOP ve UCMP belgelerini alıyorlar. Dişlisiz makinalar sizin için çok önemli iki sorunu çözerek müthiş bir kolaylık sunar. Geriye sadece, kabin güvenlik tertibatı için yalnızca aşağı yönde etkili bir kayma fren kullanmak kalıyor. Kabin güvenlik tertibatı olarak seçeceğiniz tek yön kayma frenlerin, raylara zarar vermediğini ve fiyatlarının daha uygun olduğunu göreceksiniz.

Dişlili(redüktörlü) makinalarda ise, ACOP ve UCMP uygunluğunu sağlamak için kasnak freni kullanmanız yeterli olacaktır. Kasnak freni kullandığınız asansörde, kabin güvenlik tertibatı olarak tek yön kayma fren kullanarak çözüm üretebiliyorsunuz.

Sonuçta özetlemek gerekirse, önce ACOP ve UCMP için makine üzerinden çözüm üretiyoruz. Sonrada, kabin güvenlik tertibatı için “yalnızca aşağı yönde etkili olan” tek yön kayma fren kullanarak sonuca ulaşıyoruz. Tek yön kayma frenler; başta raylar olmak üzere asansör aksamlarına zarar vermeden daha sağlıklı çalışır. Yabancı firmalar uzun zamandır tek yön kayma fren kullanıyor. Yerli firmalarımız ise tam tersini yaparak, gerekli/gereksiz her asansöre çift yön kayma fren kullanıyor. Yerli firmalarımıza, tek yön kayma frenleri birinci tercih olarak düşünmelerini ve kullanmalarını tavsiye ediyorum.

Saygılarımla

Ahmet EKELiK

ahmetekelik@gmail.com