Türkiye Asansör Sanayicileri Federasyonu; Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın düzenlemeye gittiği, Piyasa Gözetim ve Denetim Yönetmeliği ile ilgili taslak üzerine çalışarak, konu hakkında görüşlerini Bakanlık ilgili birimine bir rapor halinde sundu. Çalışma, Türkiye ASFED’e üye 17 derneğin yönetim kurulundan görüş alınarak Türkiye ASFED Teknik Komite’si Başkanlığında hazırlandı. Türkiye genelinde faaliyet gösteren 17 asansör ve yürüyen merdiven derneğinin dahil olduğu çalışmalarda, piyasada yaşanan sıkıntılar göz önüne alınarak, uygulamadan karşılaşılan farklılıkların giderilmesi hedeflendi.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; Mayıs 2020’de başlattığı bir çalışma ile asansörlerin Piyasa Gözetim ve Denetimi’nin daha fazla asansör üzerinde yapılabilmesi ve uygulamada karşılaşılan çelişkili durumların ortadan kaldırılabilmesi için PGD Yönetmeliği’nde düzenlemeye gittiğini bildirerek, bu amaçla Türkiye ASFED’den de görüş istedi. Federasyon Teknik Komitesi Başkanlığında hazırlanan raporda; MADDE 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12 ve 14 için görüş ve öneriler açıklanarak, ilgili maddeler üzerine teklifler hazırlandı.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından son şekli verilecek olan PGD Yönetmeliği için 18 Haziran 2020’de Türkiye ASFED tarafından Bakanlık ilgili birimine sunulan raporda şu görüş ve değerlendirmeler öne çıkıyor:

- Yorum farkına sebebiyet verilmemelidir

Taslakta; Tanımlar MADDE 4, (h) bendinde yer alan “Duyusal inceleme: Asansörün herhangi bir test veya muayene işlemine tabi tutulmasından önce, Bakanlık denetim personelinin beş duyusunu ve/veya basit ve yaygın olarak kullanımda olan ölçme araçlarını kullanarak yapacağı incelemeyi…” ifadesi için  “Duyusal incelemenin kontrol kriterleri belirlenmeli ve açık, net hale getirilmelidir.  Farklı kişilerin farklı algısını ortadan kaldırmak gerekir”, görüşü belirtilmiş aynı madde ilgili bendi için Federasyon teklifi şu şekilde olmuştur; “Duyusal inceleme: Asansörün herhangi bir test veya muayene işlemine tabi tutulmasından önce, Bakanlık denetim personelinin yönetmelik ekindeki kontrol kriterlerine göre yapmış olduğu incelemeyi…”

- Güvensiz asansör

Taslakta; Tanımlar MADDE 4, (j) bendinde yer alan; “Güvensiz asansör: İnsan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından risk taşıyan asansörü…” ifadesi için “2014/33/AB Asansör Yönetmeliği temel sağlık ve güvenlik gereklerini karşılamayan asansör güvensiz kabul edilmelidir”, görüşü belirtilmiş aynı madde ilgili bendi için Federasyon teklifi ise şu şekilde olmuştur; “Güvensiz asansör: 2014/33/AB Asansör Yönetmeliği temel sağlık ve güvenlik gereklerini karşılamayan asansörü..”

- Piyasaya arz

Taslakta; Tanımlar MADDE 4, (r) bendinde yer alan; “Piyasaya arz: Asansörün ticari veya kamu faaliyetleri kapsamında ücretli veya ücretsiz olarak kullanıma hazır hale getirilmesi…” ifadesi için; “Bakım sözleşmesi olmadan monte eden veya onun yetkili servisi bilgisi dışında kullanılan asansörlere bakım sözleşmesi olmadan kullanılmasında bina yetkilisi sorumludur. Bina yetkilisinin sorumluluğunu yerine getirmemesinde, aylarca bedelli veya bedelsiz bakım yaptırmadan asansörü kullanması, monte eden dışında müdahale ettirilmesi piyasaya arz edilen asansörlerde sorunlar oluşmasına neden olacaktır. Dolayısıyla monte edenin bilgisi dışında her arıza da PGD sebebi olacaktır. Asansörü monte eden tek başına sorumlu tutulmamalıdır”, görüşü belirtilmiştir.Federasyon çalışma grubu aynı maddenin ilgili bendi için; “Piyasaya arz: 6/4/2019 tarihli ve 30737 sayılı ResmiGazete’de yayımlanan Asansör İşletme ve Bakım Yönetmeliği doğrultusunda asansör monte eden tarafından asansörün ticari veya kamu faaliyetleri kapsamında ücretli veya ücretsiz olarak bakım sözleşmesi ile kullanıma hazır hale getirilerek servise verilmesi…”teklifinde bulunmuştur.

Taslakta; Tanımlar Madde 4, (ş) bendinde yer alan; “Sorumlu: Tespit edilen uygunsuzluğun kendisinden kaynaklanmadığını ispatlayamadıkça asansör monte edeni, aksi takdirde ise tespit edilen uygunsuzluğa neden olan gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder” ifadesi için; “Uygunluk değerlendirme sonucunda tespit edilen uygunsuzlukların ispatı asansör monte eden tarafından zor olmaktadır. Kaldı ki uygunsuzluğu tespit edenin kimden kaynaklandığını tespit etmesi kolay olacaktır. Ayrıca piyasaya arz sürecinde tescil edilecek asansörün muayene kuruluşlarının incelemesi sırasında raporlarda belirtilmekte ve tamamlanmadan tescil alınamamaktadır”, görüşü belirtilmiş, aynı madde ilgili bendi için Federasyon teklifi şu şekilde olmuştur; “Sorumlu: Uygunluk değerlendirme işlemi sonucunda; tespit edilen uygunsuzluğa neden olan gerçek veya tüzel kişiyi ifade eder”

- Asansör garantisi hangi durumda sona erer?

Yine uygulamada sıkça karşılaşılan ve taslakta Tanımlar Madde 4 (v) bendinde yer alan “Garantisi sona ermiş asansör…” ifadesi için; “Garantisi sona ermiş asansörün anlaşılması için tanım konmalıdır”, görüşü belirtilmiş aynı maddenin ilgili bendi için Federasyon teklifi şu şekilde olmuştur; “Garantisi sona ermiş Asansör:  Bina sorumlusunun garanti süresi içerisinde asansörü monte eden veya onun yetkili servisinden başka monte eden veya yetkili servisine veya başka kişi veya kuruluşlara müdahale ettirmesi halinde piyasaya arz eden asansör monte edenin garantisi sona ermiş Asansördür.”

- Piyasaya arz için montaj faturası geçerli olmamalı

Taslakta; Genel Esaslar Madde 5’e 7’de“Aşağıdaki hallerden biri veya birkaçının gerçekleşmesi durumunda asansörün piyasaya arz edildiği kabul edilir:

a) Asansör monte eden tarafından AB uygunluk beyanı düzenlenmiş olması.

b) İlgili idare tarafından tescil belgesi düzenlenmiş olması.

c) Asansöre ilişkin montaj faturasının düzenlenmiş olması.

ç) Asansöre ait tescil öncesi ilk periyodik kontrol raporunun düzenlenmiş olması” ifadeleri için;  “c bendi tek başına geçerli olmamalıdır. Faturası kesilip ödeme yükümlülükleri yerine getirilmemiş asansörler ile işveren firmanın yapısal sorunları nedeniyle AB uygunluk belgesi monte eden tarafından düzenlenmeyen asansörler piyasaya arz edilmiş sayılamaz. Ödeme yükümlülükleri tamamlanmayan bina sorumlularının asansör monte eden firmaları asansörü piyasaya arz etmesi ve asansöre garanti vermesi zorlanmamalıdır.”görüşü belirtilmiş aynı madde ilgili ( c ) bendinin kaldırılması teklif edilmiştir. 

Bakanlık tarafından hazırlanan  taslakta; Genel Esaslar Madde 5’e 8’de“Asansörün piyasaya arz tarihinin tespiti aşamasında sırasıyla ilgili idare tarafından düzenlenen tescil belgesinde yer alan AB Uygunluk Beyanı tarihi, tescil öncesi ilk periyodik kontrol tarihi, asansöre ilişkin montaj faturası tarihi göz önünde bulundurulur.”ifadesi için;“Faturanın kesilmesi asansörün piyasaya arz edilmesi anlamına gelemez. Çünkü her hakkedişte fatura kesilebilmektedir”,görüşü belirtilmiş aynı maddenin ilgili bendi için Federasyon teklifi ise;“Asansörün piyasaya arz tarihinin tespiti aşamasında sırasıyla ilgili idare tarafından düzenlenen tescil belgesinde yer alan AB Uygunluk Beyanı tarihi, tescil öncesi ilk periyodik kontrol tarihi göz önünde bulundurulur.”şekilde olmuştur.

- Sorumlu tespit edilemiyorsa, test ve muayene ücretini kim ödeyecek?

PGD yeni taslağının; Teknik Düzenlemeye Aykırılık Madde 8 (ğ) bendinde yer alan; “İl müdürlüğünce sorumlunun tespit edilememesi ve bina sorumlusunun, asansördeki uygunsuzluğa sebep olan sorumluyu belgelerle ispatlayamaması halinde, asansörde bulunan uygunsuzlukların giderilmesi için gerekli işlemlerin gerçekleştirilmesi bina sorumlusu tarafından sağlanır. Bu durumda test ve muayene ile takip işlemlerine ilişkin masraflardan bina sorumlusu sorumlu tutulamaz.”ifadesi için; “Bina sorumlusu aynı zamanda ürünün de sahibidir. Dolayısıyla asansörün garanti kapsamında bakımını yetkili servisine yaptırmakta sorumlu olduğu gibi gerekli belgeleri de muhafaza etmek zorundadır. Yetkisiz müdahalelerde bulundurulan asansörün sorumluluğunu monte eden almamalı ve ürünün sahibi de bu bakım ve kontrollerini usulüne göre takip etmesi gerektiğini bilerek sorumlu olmalıdır.

PGD faaliyeti gerçekleştirilmiş olan ilgili asansörde teknik düzenlemeye aykırılık tespit edilmesi yani Güvensizliğe neden olan bir eksikliği olmaması halinde test ve muayene ücretinden yine de ilgili montaj firmasının sorumlu tutulması.

Söz konusu firma çalışmalarını mevzuat gereklerine göre gerçekleştirmiş olmasına rağmen ilgili PGD faaliyetinden dolayı test ve muayene ücreti ile mağduriyet yaşamaktadır.

Söz konusu  PGD faaliyetinde asansörün Güvensizliğe neden olacak bir eksiklik olmaması halinde ilgili firmaya hiçbir şekilde ücretlendirme yapılmamalıdır.” görüşü belirtilmiş aynı madde ilgili bendi için Federasyon teklifi şu şekilde olmuştur; “İl müdürlüğünce sorumlunun tespit edilememesi ve bina sorumlusunun, asansördeki uygunsuzluğa sebep olan sorumluyu belgelerle ispatlayamaması halinde, asansörde bulunan uygunsuzlukların giderilmesi için gerekli işlemlerin gerçekleştirilmesi bina sorumlusu tarafından sağlanır. Bu durumda test ve muayene ile takip işlemlerine ilişkin masraflardan bina sorumlusu sorumlu tutulur.”

Taslakta; Güvensizliğe Neden olan uygunsuzluk Madde 11 ( c )  bendinde yer alan; “Asansör monte eden tarafından herhangi bir savunmada bulunulmaması veya savunmanın yeterli görülmemesi durumunda tespit edilen uygunsuzlukların asansör monte edenden kaynaklandığı kabul edilir. Savunmanın yeterli görülmesi halinde ise uygunsuzluğa sebep olan gerçek ya da tüzel kişi sorumlu olarak kabul edilir” ifadesi için; “Savunmanın yeterli görülmemesi durumunda tespit edilen uygunsuzlukların asansör monte edenden kaynaklandığını kabul edilir denilmektedir. Savunmanın yeterli görülmemesi durumunda asansör monte edenin itiraz hakkı olmalı ve asansöre verilen muayene raporları ve onaylanmış kuruluş raporları kanıt olarak kabul edilmelidir.” görüşü belirtilmiş aynı madde ilgili bendi için Federasyon teklifi; “Asansör monte eden tarafından herhangi bir savunmada bulunulmaması veya savunmanın yeterli görülmemesi durumunda asansör monte eden itiraz hakkını kullanır. Savunma için garanti süresi içerisinde A tipi muayene kuruluşlarından alınan periyodik kontrol raporları ve onaylanmış kuruluşlardan veya uygunluk değerlendirme kuruluşlarından alınan raporlar ile ilgili idareden alınan tescil belgeleri kanıt olarak kabul edilir.Savunmanın yeterli görülmemesi halinde ise uygunsuzluğa sebep olan gerçek ya da tüzel kişi sorumlu olarak kabul edilir.” şekilde olmuştur.

- Yapı uygunsuzluğundan belediyeler de sorumlu olmalı

Yine aynı taslakta,  Üçüncü Bölüm Çeşitli ve Son Hükümler Önlemler ve idari yaptırımların uygulanmasında yetki MADDE 14(5) ‘de yer alan “Yapıdan kaynaklanan uygunsuzlukların belirlenmesi durumunda, söz konusu yapıda fenni sorumluluğu üstlenmiş bulunan yapı denetim firması Çevre ve Şehircilik Bakanlığına bildirilir.”ifadesi için; “Yapı Denetim Kuruluşları, inşaatların yapımı aşamasında asansör kuyusu ve makine dairelerinin standartlarına uygun olarak yapılmasından ve proje aşamasında ve inşaat yapımı sırasında denetlenmesinden kanunen sorumludur. Bu nedenle, uygunsuzluğa sebep olan yapı denetim firması ile birlikte yapıdan kaynaklanan uygunsuzluklar olmasına rağmen bu yapıya iskan ruhsatı veren ilgili idare (belediye) de sorumlu olarak kabul edilmelidir.” görüşü belirtilmiş aynı madde ilgili bendi için Federasyon teklifi şu şekilde olmuştur; “Yapıdan kaynaklanan uygunsuzlukların belirlenmesi durumunda, söz konusu yapıda fenni sorumluluğu üstlenmiş̧ bulunan yapı denetim firması ve ilgili idare Çevre ve Şehircilik Bakanlığına bildirilir.”

- Kaynağı belirsiz ihbarlar için ön değerlendirme yapılmalı

Taslakta düzenlemeye gidilen önemli bir konu ise Madde 12’nin 1-2-3 ve 4. bendlerinde yer alan “ihbar ve şikayetlerin değerlendirilmesi”ne yönelik oldu.  İlgili maddeile Bakanlık merkez ve taşra teşkilatına gelen telefon ihbarlarının PGD amacıyla kullanılması ifade edilirken, Türkiye ASFED raporunda; kaynağı belirsiz ihbarların yarattığı olumsuz durumlara yönelik açıklayıcı bir değerlendirme sunuldu. Federasyon Teknik Komitesinin maddeye ilişkin değerlendirmesiözet ile şu şekilde oldu; “… Bakanlık merkez ve taşra teşkilatına intikal eden ihbar ve şikayetin  ciddiye alınarak PGD amacıyla kullanılması halinde; asansörleri kullanamayacak olan mal sahipleri (kamu yada özel) , vatandaşları  mağdur etmesi yanı sıra bakım ve montaj yapan firmaları zor durumda bırakmaktadır. Her gün CİMER‘e gerek asansör gerekse başka konularda yapılan asılsız şikayet oranlarının yüksekliği dikkate alındığında sektör firmaları ve vatandaşların  önemli ölçüde mağdur edeceği ortadır. Bu nedenle Bakanlık merkez ve taşra teşkilatına intikal eden ihbar ve şikayetlerin bir ön incelemeden geçerek güvensiz asansör olduğuna ilişkin belirti ve delillerin olması halinde  PGD amacıyla kullanılabileceği hükmünün düzenlenmesi gerekmektedir. Aksinin Bakanlığın iş yükünü önemli ölçüde artıracağı açıkça ortadır. Şikayetler değerlendirilirken bir ön incelemeye tabi tutulması, ortada belirti ve emarelerin olması halinde, asansör periyodik bakım hizmeti veren firma ile yapılmış bakım sözleşmesi, asansör yetkili servis hizmeti veren firmanın TSE hizmet yeri yeterlilik belgesi ve son muayene raporlarının sunulmasının istenilmesi, bu belgeleri sağlamayanlar hakkında PGD  yapılmasının daha hakkaniyete uygun ve daha makul olduğu kanaatindeyiz.”

Asansör Piyasa Gözetim ve Denetim Yönetmeliği üzerine yapılan çalışmadasektör için çok kritik konulara temas edilerek; farklı uygulama yorumlarına sebep olmuş ve pek çok firmanın mağduriyeti ile sonuçlanmış davalardan yola çıkarak değerlendirmelerde bulunulmuştur. Türkiye ASFED, 9 farklı madde için 17 derneğin görüşlerini içeren teklifini 18 Haziran 2020’de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na sundu. Diğer ilgili kurumlardan da gelen değerlendirmeler ile birlikte Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından son şekli verilecek olan PGD yönetmeliğinin bu yıl içerisinde uygulamaya girmesi bekleniyor.